© Frankie and Fish
Laat me beginnen met deze disclaimer. Ik verdedig hier geen enkele politicus/politica en geen enkele concrete maatregel. Kritiek op politici en hun beslissingen vormt de kern van ons democratisch bestel, dat we het best blijven koesteren. Net die gedachte leidt me in deze verdediging van dé politiek als zodanig. Aan de toog - de echte en de virtuele - is het een populair volksgebruik af te geven op de ‘zakkenvullende politieke klasse’. Het valt op dat de kritiek op dé politiek tegenwoordig ook welig en openlijk tiert bij intellectuelen. Dé politiek faalt, kunnen we lezen. Dé politici vertonen een ‘gebrekkig inzicht’. ‘Buitengewoon zwakke politici’ krijgen gratis bijlessen statistiek aangeboden. De indruk wordt gewekt dat politici bij gebrek aan besef van de ernst van de zaak niet op zondag een Veiligheidsraad willen organiseren. Op Twitter geven polls de keuze tussen de kop van een politicus en die van een expert. Een senior writer vat het samen: ‘omdat ze het niet begrijpen’. Achter die deprimerende boodschappen gaan leidende intellectuelen schuil. Vooral de vermeende keuzemogelijkheid tussen politici en experten is stuitend, maar ze is een logisch gevolg van het feit dat experts voortdurend communiceren over politieke besluitvorming. Het gaat nochtans over twee totaal verschillende rollen, met andere verantwoordelijkheden. Politici zijn per defi nitie geen expert, en gelukkig maar. Expert ben je op één terrein. Een dergelijke beperking kan een politicus zich niet veroorloven. Over zo’n onbekend fenomeen als het nieuwe coronavirus leren experts dagelijks bij en ze brengen besluitvormers van die wijzigende kennis op de hoogte.
Proper ondergoed
Spijtig genoeg vormt corona niet de enige bedreiging van ons welzijn. Iedereen enkele weken opsluiten in een individuele cel, uitgerust met gaspitje, kraantje, kastje vol droge voeding en wat proper ondergoed, zou het virus wellicht de kop indrukken. Overdreven? Niet echt voor wie corona als het enige probleem ziet, maar dat extreme voorbeeld leert dat afdoende maatregelen voor het ene nefaste gevolgen kunnen hebben op andere vlakken. Politici horen expert te zijn in het afwegen van de gevolgen van maatregelen. Neem de lockdown die we gekend hebben. Wie kreeg de vragen voorgeschoteld over het toegenomen aantal depressies, het gestegen kindermisbruik, de afname van diagnoses voor andere aandoeningen die niet meer prioritair behandeld werden, het dramatisch leerverlies op de scholen, de (dreigende) toename van faillissementen en werkloosheid, de ontsporende overheidsuitgaven…? Werden de experts daarover geïnterpelleerd? Nee, dé politiek moest zich verantwoorden. Het zijn experts-niet-virologen die dé politiek hekelen als het fout loopt op het terrein waarin zij dan weer gespecialiseerd zijn. Wie slechts één doelstelling in het oog moet houden, kan drastischer optreden. Een corona-expert betreurde enkele dagen geleden dat de horeca ‘zo snel’ mocht heropenen. Horecaondernemers die de totale depressie nabij zijn omdat ze hun levenswerk in elkaar zien storten, sturen hun hartverscheurende verhalen naar… juist, naar politici. Beleidsvoerders moeten handelen op een terrein met permanent wijzigende wetenschappelijke inzichten, in een realiteit waar beslissingen (neven)eff ecten hebben tot in de verste uithoeken van de samenleving, in vermeende concurrentie met experts (en talloze would-be-experts). Terwijl alleen zij aansprakelijkheid dragen in een virtuele maar tot de nok gevulde arena opgehitste toeschouwers die zekerheid eisen in een situatie waar die nooit geboden kan worden. Politici horen veel bescheidener te worden en de moed op te brengen te erkennen dat ze die totale zekerheid niet kunnen geven. De indruk wekken dat de overheid op het einde van het verhaal altijd weer het veilige toevluchtsoord kan bieden, wat politici graag doen, voedt onrealistische verwachtingen. Maar eigenlijk hoort iedereen wat bescheidener te worden in deze crisistijd en niet elke gelegenheid aan te grijpen om zichzelf in de (sociale) media te presenteren als alweter, zonder daar ooit verantwoording voor te moeten afl eggen. Stop met ‘dé politiek moet’ als inleiding van een concrete wens. Politici moeten het totaalbeeld voor ogen houden, dus politicus zijn. Experts moeten hun expertise in het mandje leggen waar ook alle andere expertises in samengebracht worden. Expert zijn dus. Veel politici hebben fouten gemaakt, veel maatregelen waren fout, achteraf bekeken of voorspelbaar, en de samenleving moet daar scherp op toezien. Maar de dag dat het heft overgaat in handen van een niet ter verantwoording te roepen technocratenregime of de ultieme eenheid- vancommandostructuur die dictatuur heet, willen we toch niet beleven, hoop ik?
