© Emy Elleboog
Theo Francken (46) blinkt in zijn vel. Na vijf lange jaren op de oppositiebanken lijkt hij klaar voor een hoofdrol in de toekomstige federale regering. Misschien wel als minister van Defensie of – wie weet – op zijn ‘oude’ post als staatssecretaris voor Migratie. Al wuift hij die suggesties zelf meteen kordaat weg.
“Dat zijn allemaal dingen die nu niet ter zake doen”, benadrukt Francken. “Eerst moeten we een goed regeerakkoord schrijven.”
Hoe verklaart u de onverhoopte score van uw partij op 9 juni?
Theo: “Veel eerder rechtse kiezers hebben op het laatste moment gedacht: ik ga toch voor N-VA. Ondanks hun ongenoegen en soms woede. Onze campagne heeft hierbij geholpen.
Met welvaart hebben we het juiste thema gekozen. Je leven op een deftige manier kunnen uitbouwen: zo veel mensen zijn daar gevoelig aan. En in de een-op-eendebatten heeft Bart De Wever zich onverslaanbaar getoond.”
De slechte campagne van Vlaams Belang heeft ook geholpen.
Theo: “Tom Van Grieken is inhoudelijk door de mand gevallen. Zijn partij belooft een onmogelijke migratiestop en heeft geen alternatief voor het confederalisme. En dan zijn worstelpartij met Petra De Sutter (Groen) over genderrechten... Die heeft hem echt geen deugd gedaan. Op dat moment verloor hij de regie over zijn campagne. De media zijn hem daarop blijven aanpakken.”
Volgens Johan Vande Lanotte (Vooruit) is het best mogelijk dat de rug van Vlaams Belang gebroken is.
Theo: “De rug van extreemrechts breken? (schudt het hoofd) Zo werkt het niet. Daarvoor heerst er te veel ongenoegen in Europa.
Vergeet niet dat Vlaams Belang nog altijd de op een na grootste partij is. Ik vind het belangrijk dat we dat stemsignaal niet veronachtzamen. Dat we proberen de misnoegden weer te overtuigen, bijvoorbeeld met een strikter migratiebeleid. Dat is onze democratische plicht. Hopelijk beseft iedereen dat.”
Ook PVDA groeit.
Theo: “Omdat de communisten eveneens een aantal zorgen van de bevolking capteren. Voornamelijk dan de vraag of de rijken een fair share bijdragen. Daar moeten we dus ook eens naar kijken. Al moet je wel de verhoudingen in acht blijven nemen. Vlaams Belang heeft 1 miljoen stemmen gehaald.”
Is De Wever op weg naar de Zestien?
Theo: “Hij is vandaag formateur, meer niet. Persoonlijk vind ik al jaren dat Bart premier moet worden. Ik heb hem dat al vaak gezegd. In een democratie is het voor mij logisch dat de nummer één bij de verkiezingen de leiding neemt. Hij heeft 255.000 voorkeurstemmen gekregen voor de Kamer. In Vlaanderen ben ik nummer twee, met 74.000. Een klein verschil toch. (lacht) Dat de politicus met veruit de beste score ook premier wordt, dat moet iedereen – zelfs zijn tegenstanders – toch een goed gevoel geven?”
De Franstaligen zien dat wellicht anders.
Theo: “PS-voorzitter Paul Magnette misschien, maar voorts merk ik daar heel weinig rimpelingen rond. We leven niet meer in 2014 (de eerste federale machtsdeelname van N-VA, JVH). Intussen is gebleken dat we de baarlijke duivel niet zijn. We vertellen de Franstaligen nu ook zelf ons verhaal. We laten die taak niet meer over aan een of andere editorialist van Le Soir.”
Heeft het succes van MR u verrast?
Theo: (enthousiast) “De grootste schokgolf van 9 juni is zonder enige twijfel de verkiezingsuitslag in Wallonië. Ik had er vooraf op gehoopt, maar ik had het niet durven dromen. De Walen zijn wakker geschoten en hebben duidelijk gemaakt dat ze van die hele PS-staat af willen. Georges-Louis Bouchez (MR) heeft dat sentiment perfect aangevoeld en omgezet in een wonderscore.”
De verwachtingen zijn nu hooggespannen.
Theo: “Maar Wallonië heeft ongelooflijk veel troeven. In tegenstelling tot Vlaanderen hebben ze nog veel open ruimte. De ligging binnen Europa is ideaal en heel de regio is dooraderd met snelwegen. Er zijn nog veel werklozen die je kan activeren. En ze hebben veel groen. Voor bedrijven kan dat niet anders dan een aantrekkelijke mix vormen. Met een beter bestuur kom je al een gigantisch eind in Wallonië. Er leeft nu hoop op verandering. Het is aan MR en Les Engagés om die te leveren.”
U staat zelf voor een drukke onderhandelingszomer. U leidt de gesprekken in de werkgroepen migratie, defensie en buitenlandse zaken.
Theo: “Het zijn lange dagen, maar ik ga niet klagen na vijf jaar oppositie. Dat heb ik nu wel gehad. (lacht) Op de onderhandelingen zelf wil ik niet ingaan. Het is niet slim om nu mijn collega’s te agiteren met allerhande uitspraken in de krant. Het komt er nu op aan om op relatief korte termijn een goede start te maken. De sfeer binnen de werkgroepen is alvast positief. Er wordt naar elkaar geluisterd.”
Is een akkoord voor 20 september haalbaar?
Theo: “Ik ben maar een kleine pion in het spel en kan die vraag niet beantwoorden. Wat ik weet, is dat Europa op die dag onze begrotingstabellen verwacht. Wat toch niet onbelangrijk is. Nu goed, we hebben nog twee maanden de tijd. (denkt) Dit is intussen de achtste keer dat ik deelneem aan Vlaamse of federale regeringsgesprekken. Gaandeweg leer je aanvoelen waar de gevoeligheden van collega’s zitten.”
Welke richting moet het migratiebeleid uit?
Theo: “De richting is duidelijk, hè. Die is bij de verkiezingen nog eens aangegeven. In België, maar eigenlijk in Europa en zelfs in heel het Westen zijn problemen rond grensbeheer top of mind. Wie je binnenlaat in je land en wie niet: dat is een belangrijke beleidsvraag. Zeker in moeilijke tijden moeten we extra waakzaam zijn.
Je kan er niet omheen dat we al vaker mensen hebben binnengelaten waar we later spijt van hebben gehad. Denk aan de terrorist Abdeslam Lassoued. Er is werk aan de winkel.”
Dat geldt ook voor het Belgisch leger. De Russische dreiging groeit.
Theo: “Er zijn verontrustende signalen. Zo zien we steeds meer samenwerking tussen Rusland, China, Noord-Korea en het regime in Iran. Het gaat onder meer om wapenproductie. Ze gebruiken ook hun proxy’s tegen ons. Zo bemoeilijken de Houthi’s in Jemen de scheepvaart door de Rode Zee. De economische schade daarvan is groot.
Een ander probleem is dat de Russische oorlogseconomie intussen fors meer munitie produceert dan het eigen leger verbruikt in Oekraïne. Hun munitie en wapenstocks groeien in plaats van te slinken. Je kan je de vraag stellen: waarom?”
België moet dringend zijn militaire slagkracht verhogen?
Theo: “Zelfs in vredestijd heb ik altijd gezegd dat België zijn deel moet doen. Als er nu één land is dat de vruchten plukt van de NAVO, dan is het wel het onze. We hebben de hoofdzetel van de NAVO in Brussel. We hebben het militair commandocentrum Shape in Bergen.
Op Washington na is Brussel het grootste diplomatieke knooppunt ter wereld. De stad staat of valt met haar internationale instellingen. Zonder blijft er weinig over. We onderschatten dat vaak.”
Kunnen we én een zware begrotingsoefening uitvoeren én miljarden aan het leger uitgeven?
Theo: “Die vraag maakt deel uit van de onderhandelingen, waar ik dus discreet over blijf. Maar ik denk dat het kan.”
Overleeft de NAVO een comeback van Donald Trump?
Theo: “Zelfs vanuit het America First-idee is Trump gebaat bij een rustige oostflank voor de Verenigde Staten. En Europa vormt die buffer met Rusland.
Je mag ook niet vergeten hoeveel bestellingen het Amerikaanse militair-industriële complex binnenhaalt via de NAVO. Ongeveer 70 procent van alle orders binnen de alliantie worden bij Amerikaanse bedrijven geplaatst. Zo heeft Europa al bijna zevenhonderd F-35’s besteld bij Lockheed Martin. Veel van die grote defensiebedrijven staan van oudsher dicht bij de Republikeinen. Als Trump morgen de NAVO verlaat, zal hem dat jobs kosten.”
U ziet het niet gebeuren?
Theo: “Die blue collar jobs, dat zijn Trumps kiezers. En die bedrijven, dat zijn Trumps geldschieters. Dus gaat hij uit de NAVO stappen? Volgens mij absoluut niet. Wat hij wel zal doen, is de druk verder opvoeren.
Mogelijk zal Trump sancties bepleiten voor NAVO-lidstaten die hun beloftes niet nakomen. Bijvoorbeeld dat landen niet mogen deelnemen aan sommige operaties of wapenprogramma’s. Rond Oekraïne zal hij snel vredesgesprekken willen starten. Hij heeft al gezegd dat hij maar een week nodig heeft.”
Grootspraak.
Theo: “Misschien, maar ik zou Trump niet onderschatten. Vooral zijn onberekenbaarheid heeft invloed op autocraten. Joe Biden is heel voorspelbaar en dat hebben ze graag. Hij heeft niets kunnen forceren in Oekraïne en ook in Israël heeft hij amper voet aan de grond gekregen. Met Trump ben je nooit zeker en dat is soms een machtsfactor in de wereldpolitiek.
Als je ziet hoe die man meteen na een aanslag rechtveert en ‘fight, fight, fight’ roept, dan moet zo’n Vladimir Poetin of ayatollah Khamenei toch denken: wa is me da hier vo ene.”
Sowieso lijkt Oekraïne niet klaar voor vredesgesprekken.
Theo: “Ik vrees dat de toestand in Oekraïne penibel is. Nog meer op het economische terrein dan op het slagveld. Kiev dreigt zonder elektriciteit te vallen. Ik denk dat ze nog één of twee stroomcentrales over hebben. Dus dat geeft hen nog de marge van enkele grote raketinslagen of sabotage-operaties van de Russische Spetsnaz.
Je hoofdstad kan ook vallen zonder een militaire bezetting, hè. Als je in de winter bij -10 graden geen elektriciteit of internet meer kan bieden aan drie miljoen mensen...”
Als de Verenigde Staten de militaire hulp afknijpen, lijkt het voorbij.
Theo: “Dan wordt het moeilijk om de frontlinie te verdedigen. Europa levert steeds meer, maar de Amerikanen hebben de high-end wapens die het verschil maken.
Die technologische voorsprong zie je ook in Israël. Tot grote frustratie van Hamas is het Israëlische leger superieur, waardoor de terreurgroep zich verschuilt achter een menselijk schild. Zo kom je in die onuitlegbare situatie terecht waarin Hamas continu het oorlogsrecht schendt en we hier toch allemaal boos zijn over de manier waarop Israël de terreurgroep tracht te bestrijden. Na een unanieme stemming in de Knesset trouwens.”
Misschien was die hele oorlog een fout.
Theo: (fel) “Komaan, als terroristen op een barbaarse manier meer dan duizend onschuldige burgers over de kling jagen, wat moet je dan doen? De Verenigde Staten zijn na 9/11 met alles, maar dan echt met álles, naar Afghanistan getrokken. Ook wij zijn na de aanslagen van 22 maart met – ik wil zeker niet cynisch klinken – ‘maar’ 35 doden meteen gaan bombarderen in Irak.
Denk je dat er bij de westerse operaties tegen Al Qaida, de taliban en IS nooit burgerslachtoffers gevallen zijn?”
U volgt de Amerikaanse politiek op de voet. Wie wint straks: Trump of Kamala Harris?
Theo: “Zoals ik het land ken en afgaand op wat ik van Amerikaanse vrienden hoor, denk ik dat Trump de sterkste kaarten heeft.”
Het momentum ligt nochtans bij Harris.
Theo: “Volgens mij zal het moeilijk zijn voor Harris om in het Witte Huis te raken. Haar progressieve profiel lijkt me weinig wervend. Die buzz van de laatste dagen, gaat die er echt voor zorgen dat swingstates zoals Pennsylvania en Wisconsin omkeren? Ik denk het niet. Harris komt uit Californië, dat is een andere wereld.
Volgens mij is Michelle Obama de enige die Trump kan verslaan vanwege haar populariteit. Een klassevrouw die iedereen naar de stembus kan krijgen. Want daar draait het om in de Verenigde Staten. En je weet dat veel Republikeinse kiezers na die aanslag op Trump zullen stemmen.”
Er wordt gevreesd dat Trump een dictatuur wil installeren.
Theo: “Ik heb dat boek over ‘Project 2025’ gelezen. Dat gaat vooral over het probleem dat in de Amerikaanse administraties een heel apparaat is gevormd dat verandering tegenwerkt. Zo onjuist vind ik dat niet. Dat heb je hier ook. Trump moet uiteraard wel de uitslag respecteren als hij verliest. De bestorming van het Capitool was een onvergeeflijke fout.”
Vreest u politiek geweld in België?
Theo: “Ik vind alvast dat we de Amerikanen niet te veel lessen te leren hebben. Er wordt gemakkelijk gezegd: het is hun eigen schuld, met al die wapens. Maar ga eens het lijstje af in Europa. Er is onlangs een Duitse AfD’er aangevallen met een mes. De Slovaakse premier Robert Fico is neergeschoten. In België werd een terreurcel opgerold die een aanslag tegen Bart plande.”
Wat leert u hieruit?
Theo: “Dat we moeten tonen dat een politiek meningsverschil niet betekent dat je achteraf niet samen een pint kan drinken. Al vele jaren ga ik met allerlei collega’s wandelen in de bossen bij mij thuis, in Linden. Journalisten hebben trouwens de taak om de boel niet verder op te hitsen met ronkende koppen en foto’s waarvan je denkt: maar allez, kunnen ze me nu nog agressiever afbeelden?”
Tweets van tien woorden zijn misschien ook een probleem?
Theo: “Maar tegenwoordig mag je veel langere tweets versturen hè, waarin je heel je verhaal kwijt kan. Ik doe dat nu ook.” (lacht)
